Logische niveaus van Bateson

De logische niveaus van Bateson is een werkzaam model van Gregory Bateson en Robert Dilts met als uitgangspunt: een mens moet een probleem oplossen op het niveau waar dat probleem zich bevindt.

Binnen de logische niveaus van Bateson kennen we zes niveaus:

Omgeving
Gedrag
Kwaliteiten (capaciteiten, vermogen, kennis)
Overtuigingen en waarden (waarheden)
Identiteit
Zingeving (doel, missie, spiritualiteit)

Binnen de logische niveaus van Bateson is elk hoger niveau dominant over een lager niveau, waarbij niveau 6 het hoogste is.

Beschrijving van de logische niveaus van Bateson

1. Omgeving
De omstandigheden met hun mogelijkheden, beperkingen, regels en voorschriften, zoals ouders en opvoeding, werk en partner. Omgeving is het enige niveau dat de ‘niet-ik’ beschrijft. De andere niveaus gaan over ‘ik’.
Kernvragen zijn: waar reageer ik op, wanneer en met wie?

2. Gedrag
Waarneembare en niet-waarneembare acties en reacties die iemand vertoont in zijn of haar omgeving. Denk dan aan praten en handelen, maar ook aan denken, voelen en luisteren.
Kernvragen zijn: wat doe ik, hoe handel ik, wat is mijn observeerbaar gedrag?

3. Kwaliteiten (vaardigheden)
De inzichten, capaciteiten, vaardigheden en denkstrategieën waarover iemand beschikt.
Kernvragen zijn: hoe pak ik het aan, wat kan ik?

4. Overtuigingen en waarden
Iemands innerlijke drijfveren, stuurmechanismes, generalisaties, criteria, normen, waarden en verwachtingen. Bij veel mensen komt de belangrijkste sturing van gedrag en zelfs het leven voort uit dit niveau als gevolg van verstoringen en trauma’s in de opvoeding.
Kernvragen zijn: waarom doe ik het, wat vind ik belangrijk, waar gaat het mij om?

5. Identiteit
Het zelfbeeld en de bijbehorende gevoelens van uniciteit en eigenwaarde. Bij veel mensen komt een belangrijke sturing van gedrag en leven ook voort uit dit niveau als gevolg van verstoringen en trauma’s in de opvoeding.
Kernvragen zijn: wie ben ik, wat voor iemand ben ik, wat is mijn levensdoel?

6. Zingeving (of doel en missie, spiritualiteit)
De intuïties omtrent het grotere geheel waarvan we deel uitmaken, de roeping en de bezieling die dat grotere geheel verschaffen.
Kernvragen zijn: van waaruit handel ik, waar ben ik een onderdeel van, wat is het grotere geheel dat mij leidt?

Over Gregory Bateson

Gregory Bateson (1904-1980) was een Britse bioloog, antropoloog en filosoof die in de jaren vijftig en zestig baanbrekend werk heeft verricht op het terrein van de psychiatrie. Zo heeft hij de systeemtheorie geïntroduceerd, het verschijnsel van de ‘double bind’ beschreven en een theorie over het ontstaan van schizofrenie geformuleerd.